تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه کلید خورد/ نمایندگان چه گفتند؟

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی امروز سه‌شنبه، در جریان رسیدگی به گزارش کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مبنی بر تصویب تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه، با این تقاضا موافقت کردند.

از مجموع ۲۲۳ نماینده شرکت کننده در رای گیری، ۱۸۲ نفر با این تقاضا موافقت و ۱۵ نفر مخالفت کردند؛ ۱۲ نفر نیز رای ممتنع دادند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

سمیه رفیعی رئیس کمیته محیط زیست کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس پیش از رای گیری و استماع درخواست کنندگان این طرح، محورهای ۱۸ گانه تحقیق و تفحص را به شرح زیر قرائت کرد:

۱- عملکرد مالی و اجرایی ستاد دریاچه ارومیه از بدو تاسیس تا حال چگونه بوده است؟

۲- میزان اعتبارات در اختیار ستاد احیای دریاچه ارومیه در طول فعالیت چگونه بوده است؟

۳- بررسی چگونگی هزینه کرد اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه از اول تا به حال و همچنین دریافتی های مدیران آن مجموعه.

۴- بررسی چگونگی و نحوه اختصاص اعتبارات در اختیار این ستاد در استان ها و شهرستان های مختلف.

۵- بررسی کلیه قراردادهای مالی و اجرایی ستاد دریاچه ارومیه با شرکت ها، اشخاص و پیمانکاران در طول دوران فعالیت‌شان.

۶- بررسی میزان موفقیت ستاد در برنامه‌های پیش‌بینی شده و نحوه عمل به مصوبات و بخشنامه ها و قوانین بالادستی و مصوبات مجلس.

۷- بررسی ماموریت های داخلی و خارجی مسئولان ستاد و هزینه های انجام شده و ضرورت این مأموریت‌ها.

۸- آیا مشکل زیست محیطی دریاچه ارومیه علیرغم میزان اعتبارات هزینه شده، مرتفع گردیده است؟

۹- میزان هزینه کرد و انطباق نتایج با ارقام هزینه شده.

۱۰- سهم دانشگاه ها و افراد مختلف در طرح های پژوهشی ارائه شده چگونه بوده است؟

۱۱-اثربخشی پروژه های اجرا شده تا چه میزان بوده است؟

۱۲- نتیجه طرح های تحقیقاتی انجام گرفته توسط پژوهشگران داخلی و خارجی چه بوده است و میزان تاثیر آن طرح ها بر تصمیمات اجرایی چه اندازه بوده است؟

۱۳-میزان انطباق سیاست‌های اجرا شده با زیست‌بوم منطقه چه میزان بوده است؟

۱۴- تاثیر سیاست ها و پروژه های اجرا شده بر معیشت مردم چه بوده است و میزان صیانت معیشتی از زندگی میلیون ها نفر از مردم منطقه به خصوص اقشار محروم و کشاورزان چه میزان بوده است؟

۱۵-علت نیمه تمام گذاشتن برخی از پروژه های استان های مجاور دریاچه ارومیه و رها شدگی آن ها در سال های اخیر چه بوده است؟ کدام پروژه و به چه دلایلی رها شده اند؟ آیا مطالعات غلط بوده یا دلایل دیگری داشته است؟

۱۶- علت کم اثر بودن یا عدم اثربخشی پاره‌ای از پروژه‌های مصوب ستاد دریاچه ارومیه چه بوده است؟

۱۷-بررسی های مالی زیست‌محیطی و پژوهشی مرتبط با ستاد احیای دریاچه ارومیه مورد مطالب است.

۱۸- تفاوت ارقام و مبالغ داده شده به طرح های مختلف و بررسی روایی آنها چه بوده است؟

نماینده مهاباد: ستاد احیای دریاچه ارومیه به حیاط خلوت دولت تبدیل شده بود

نماینده مردم مهاباد در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه «ستاد احیای دریاچه ارومیه از ابتدا ماهیت سیاسی داشته نه ماهیت اجرایی و به همین نیز دلیل نیز تصمیم‌گیری‌های آن غیرفنی بوده است» تاکید کرد: این ستاد به حیاط خلوت دولت جهت هزینه‌ اعتبارات احیای دریاچه ارومیه در امر انتخابات و مأموریت‌های خارج از کشور تبدیل شد.

به گزارش ایسنا، جلال محمودزاده نماینده مردم مهاباد در جلسه امروز سه‌شنبه مجلس شورای اسلامی در جریان رسیدگی به گزارش کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مبنی بر تصویب تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه، طی اظهاراتی اظهار کرد: ستاد احیای دریاچه ارومیه از بدو تأسیس تاکنون اعتبارات فراوانی دریافت کرده است و علاوه بر کمک‌های بین‌المللی، حدود ۶ هزار میلیارد تومان اعتبارات دولتی در اختیار این ستاد قرار گرفته است.

وی افزود: قرار بود ستاد احیای دریاچه ارومیه با هزینه‌کرد اعتبارات بر اساس نقشه ۱۰ ساله کاهش تراز آبی دریاچه ارومیه که از سال ۱۳۷۴ و با شیب متوسط ۴۰ سانتیمتر در هر سال آغاز شد، طی ۸ سال برنامه احیا به تراز ۱۲۷۴.۱ متر برسد اما نتیجه آن شد که در حال حاضر بخش عظیمی از دریاچه ارومیه خشک شده و بیش از ۳۰ میلیارد مترمکعب آب آن نسبت به دوره‌های پرآبی از بین رفته است.

این نماینده مجلس تصریح کرد: دریاچه ارومیه نسبت به تراز اکولوژیک خود با کمبود آب ۱۳ تا ۱۹ میلیارد مترمکعب روبرو است اما چرا ستاد احیای دریاچه ارومیه علیرغم هزینه‌کرد بیش از ۶ هزار میلیارد تومان نتوانسته به کوچکترین اهداف برسد؟ این حیف و میل بیت‌المال و عدم موفقیت ستاد احیا دلایل مختلفی دارد که نیازمند تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی است.

محموزاده خاطر نشان کرد: ستاد احیای دریاچه ارومیه از ابتدا ماهیت سیاسی داشته نه ماهیت اجرایی و به همین نیز دلیل نیز تصمیم‌گیری‌های آن غیرفنی بوده و بر مبنای صرفا بالا بردن تراز آبی دریاچه ارومیه به هر قیمتی حتی ضایع شدن حق و حقوق کشاورزان استان‌های آذربایجان‌های شرقی و غربی و کردستان و معیشت مردم استان‌های مورد نظر بوده است.

وی با بیان اینکه «ستاد احیای دریاچه ارومیه از ابتدای کار از مشارکت جوامع محلی و اساتید باتجربه دانشگاه‌های کشور برخوردار نبوده است»، اظهار کرد: این ستاد به حیاط خلوت دولت جهت هزینه‌ اعتبارات احیای دریاچه ارومیه در امر انتخابات و مأموریت‌های خارج از کشور تبدیل شد.

نماینده مردم مهاباد در مجلس گفت: شائبه‌های سوء استفاده‌های مالی، قانون‌شکنی و دورزدن قوانین مجلس صرف اعتبارات ستاد احیا در موارد غیرضرور و خارج از وظایف قانونی و برخلاف موافقتنامه‌ها و هزینه‌کرد اعتبارات در مأموریت‌ها، همایش‌ها و سفرهای خارجی اعضای ستاد و پروژه‌های ناموفق از جمله موارد مورد نظر در این طرح تحقیق و تفحص است. برای روشن شدن موضوع نظر نمایندگان را به گزارش‌های مکرر دیوان محاسبات و مرکز پژوهش‌های مجلس در رابطه با عملکرد ضعیف مالی و اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه جلب می‌کنم.

محمودزاده گفت: ضعف پروژه‌های مطالعاتی ستاد احیای دریاچه ارومیه و اغلب کپی کردن مفاد مطالعات از اینترنت بدون بررسی میدانی و پرداخت مبالغ کلان به افرادی خاص بابت مطالعات انجام نشده و کپی شده از اینترنت و بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس و دیوان محاسبات و گزارش سال ۹۸ مرکز استراتژیک وقت دولت در ۱۵۰ صفحه حاکی از تخلفات گسترده در این ستاد است. مطابق بررسی‌های انجام شده متأسفانه نواقص بسیار مهم و کلیدی در اجرای ستاد احیای دریاچه ارومیه وجود دارد و بر اساس شاخص‌ها این برنامه‌ها کمتر از ۲۵ درصد به اهداف خود رسیدند و صرفا اعتبارات در محل‌های دیگر و برای سایر پروژه‌ها و پروژه‌هایی که ارتباطی با ستاد احیای دریاچه ارومیه نداشت، هزینه شده است.

ذاکر: نباید از خشکی دریاچه ارومیه به سادگی گذشت

نماینده ارومیه در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد که تمامی نمایندگان استان آذربایجان غربی و استان های همجوار و همچنین چندین کشور با موضوع خشکی دریاچه ارومیه درگیر هستند پس نباید از این موضوع ساده گذشت.

به گزارش ایسنا، حجت الاسلام سید سلمان ذاکر در جلسه علنی امروز (سه شنبه) و بعد از موافقت مجلس با تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه در تذکری گفت: متاسفانه در این باره در مجلس هشتم کوتاهی صورت گرفت و تحقیق و تفحص و طرح دوفوریتی رای نیاورد. امروز مجلس در کنار مردم قرار گرفت.

وی با استناد به اصول ۵۷ و ۳ قانون اساسی گفت: حفاظت از محیط زیست موضوع مهمی است که نسل امروز و نسل های آینده از آن بهره برده و در آن حیات اجتماعی رو به رشدی خواهند داشت اما امروز مردم ما با از بین رفتن دریاچه ارومیه این حیات و رشد را نمی بینند.

ذاکر با اشاره به تاکید قانون اساسی بر ایجاد اقتصاد عادلانه در بین مردم افزود: اگر دریاچه ارومیه جان بدهد و در حال اهتزاز قرار گیرد، آسیب آن را همانند طوفان نمک در تهران مشاهده خواهید کرد.

وی با اشاره به قول وزیر نیرو برای سفر به ارومیه، از رییس مجلس خواست که سفری به استان ارومیه برای بررسی وضعیت فعلی دریاچه ارومیه داشته باشد.

ذاکر در پایان گفت: تمامی نمایندگان استان آذربایجان غربی و استان های همجوار و همچنین چندین کشور با موضوع خشکی دریاچه ارومیه درگیر هستند پس نباید از این موضوع ساده گذشت. انتظار ما توجه به این موضوع است.

متفکرآزاد: خشکی دریاچه ارومیه یعنی ۱۴ میلیون نفردر خطر بیماری‌های پوستی، سرطان و آسم قرار دارند

نماینده مردم آذر شهر، اسکو و تبریز تاکید کرد: ما با خشکی دریاچه ای مواجه هستیم که ۷ برابر مساحت تهران تبدیل به بیابان و شوره زار خواهد شد و این یعنی طوفان نمکی در شعاعی معادل ۶۰۰ کیلومتر؛ یعنی چیزی معادل ۱۴ میلیون انسان در خطر بیماری های پوستی، سرطان و آسم قرار دارند و اگر اکنون برای احیای دریاچه ارومیه هزینه نکنیم مجبوریم در آینده برای درمان این بیماری ها هزینه کنیم.

به گزارش ایسنا، روح‌الله متفکر آزاد در جلسه علنی امروز سه‌شنبه مجلس شورای اسلامی در جریان رسیدگی به گزارش کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مبنی بر تصویب تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه، گفت: امروز با موضوعی کاملاً زیست محیطی مواجه ایم و زندگی میلیون‌ها نفر در مخاطره قرار گرفته است. امروز دنیا دنیای هیدروپلیتیک شده است. محیط زیست سرمایه ای فرا نسلی است و هزینه نیست.

وی با بیان اینکه «ما تجربه خشک شدن هامون در سیستان و بلوچستان و خشک شدن هورالعظیم در خوزستان را داریم»، اظهار کرد: قرار بوده است که تراز اکولوژیکی دریاچه ارومیه با یک برنامه قریب به ۱۰ ساله به نقطه‌ی احیای نهایی برسد اما متاسفانه نه تنها در دوره تثبیت بلکه در دوره احیا و در دوره احیای نهایی با تغییر محسوسی در تراز اکولوژیک و هیدرولوژیک مواجه نبودیم. خوشبختانه در نظام جمهوری اسلامی برای این موارد پول خرج کرده ایم، اگر خرج نکرده بودیم عصبانی و ناراحت نبودیم.

این نماینده مجلس گفت: ما با خشکی دریاچه ای مواجه هستیم که ۷ برابر مساحت تهران تبدیل به بیابان و شوره زار خواهد شد و این یعنی طوفان نمکی در شعاعی معادل ۶۰۰ کیلومتر؛ یعنی چیزی معادل ۱۴ میلیون انسان در خطر بیماری های پوستی، سرطان و آسم قرار دارند و اگر اکنون برای احیای دریاچه ارومیه هزینه نکنیم مجبوریم در آینده برای درمان این بیماری ها هزینه کنیم.

متفکر آزاد همچنین با بیان اینکه «اگر امروز تکان نخوریم ستاد احیای دریاچه ارومیه که اکنون تبدیل به ستاد نجات شده، تبدیل به ستاد تدفین خواهد شد»، خاطرنشان کرد: با افزایش ایستی خاک در وهله اول گیاهان حساس به شوری و نسبتا مقاوم و سپس همه گیاهان مقاوم به شوری از بین خواهد رفت و به مرور زمان کشاورزی نابود خواهد شد و پس از هر طوفان نمکی باید ۵۰۰ سال منتظر اصلاح بمانیم؛ تغییر اقلیم محلی، گرم شدن پیرامون و مشکلات بارشی همگی محصول خشکی دریاچه ارومیه است و تاثیر بر اقتصاد و مهاجرت میلیون ها انسان فرهیخته به مرکز کشور تبعات بعدی این اتفاق خواهد بود.

وی تاکید کرد: امروز با موضوعی زیست محیطی صرف مواجهیم و تحقیق و تفحص یکی از راهکارهای رسیدگی به این موضوع است؛ راهکار دیگر آن این است که دولت دستورات خوبی که در سفر رئیس جمهوری به استان برای اتمام پروژه کانی سیب و انتقال آب و اتمام تصفیه خانه های شهرستان های پیرامون صادر کردند، را در اسرع وقت مورد توجه قرار دهند.

نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس افزود: با حمایت تمامی نمایندگان مراغه، عجب شیر و شهرستان های استان آذربایجان شرقی، غربی، اردبیل، زنجان و کردستان و به همه ایران تاکید می کنم این صدای مردم با فرهنگ آذربایجان است که با افتخار به جای کف خیابان، از تریبون مجلس شنیده می‌شود و این یعنی مردم سالاری دینی قابلیت احقاق مطالبات مردم را دارد. امیدواریم با احیای دریاچه ارومیه شاهد از بین رفتن مخاطرات سنگین زیست محیطی باشیم.

متفکر آزاد در پایان با تاکید بر اینکه من سیاه نمایی را دوست ندارم و از عملکرد گذشتگان، آن هایی که منطقی بودند تشکر می کنم، گفت: بدانید احیای دریاچه ارومیه صرفا جلوگیری از حذف دریاچه ارومیه از نقشه ایران نیست بلکه احیای تمدنی است.

اسماعیلی: مسئولین با تمام توان برای نجات دریاچه ارومیه اقدام کنند

نماینده میانه در مجلس شورای اسلامی گفت: مسئولین با تمام توان اقدام عملی موثر جهت نجات دریاچه ارومیه را به عمل آورند.

به گزارش ایسنا، مهدی اسماعیلی نماینده مردم میانه در مجلس در مطلبی در صفحه شخصی توئیترش نوشت:

«با بی تدبیری های مسئولین گذشته و با صرف هزینه های میلیاردی به نام احیای دریاچه ارومیه اما متاسفانه نگین آبی ایران، اکنون بحرانی ‌ترین روزهای خود را می گذراند ضمن تذکر جدی به مسئولین ذیربط مجدانه می خواهم با تمام توان اقدام عملی موثر جهت نجات آن به عمل آورند.».

امروز (۲۱ تیرماه) نمایندگان مجلس شورای اسلامی با تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه موافقت کردند.

منبع: فردا

کلیدواژه: نمایندگان مجلس احیای دریاچه ارومیه ستاد احیای دریاچه ارومیه ستاد احیای دریاچه ارومیه احیای دریاچه ارومیه خشکی دریاچه ارومیه مجلس شورای اسلامی کمیسیون کشاورزی گزارش ایسنا نماینده مردم منابع طبیعی چه بوده زیست محیطی مأموریت ها بیماری ها محیط زیست پروژه ها خواهد شد استان ها سه شنبه طرح ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.fardanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فردا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۴۶۸۴۹۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

«ارومیه» واقعا احیا شد؟

حوالی نیمه دهـــه ۷۰ یــعنی سال ۱۳۷۴ دوران طلایی دریاچه ارومیه بود. آن زمان ۳۲میلیارد متر مکعب آب در دریاچه وجود داشت. شاید اگر آن موقع به کسی می‌گفتید کمتر از سه دهه بعد یعنی در سال ۱۴۰۳ رسیدن به حجم یک میلیارد و ۷۷۰ میلیون متر مکعب آب جزو دستاورد‌های دولت باشد و نشان‌دهنده افزایش ۱۷۰میلیون متر مکعبی آب دریاچه نسبت به سال قبل (!) آن را گزاره‌ای اغراق آمیز می‌دانست که با بدبینی مفرط آمیخته است.

به گزارش دنیای اقتصاد؛ سروش طالبی، پژوهشگر حوزه آب می‌گوید همچنان که آن گزاره بدبینانه نبود، خوش‌بینی امروز درباره احیای دریاچه ارومیه هم نابجاست، زیرا تا رسیدن به مهر ماه از دریاچه جز لکه چیزی به جا نخواهد ماند. سال ۱۳۷۷ دریاچه ارومیه ۶هزارکیلومترمربع مساحت داشت، دریاچه‌ای پر آب که ششمین دریاچه شور جهان و اولین آن‌ها در خاورمیانه بود.۲۶سال بعد یعنی در فروردین ۱۴۰۳ دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه وسعت کنونی این دریاچه را هزار و ۵۰۰کیلومترمربع اعلام کرد. به گفته محمدصادق معتمدیان، وسعت دریاچه ارومیه نسبت به زمان مشابه در سال ۱۴۰۲، معادل ۳۵۰کیلومترمربع بیشتر شده است.

مقایسه دو عدد ۶هزار کیلومترمربع سال ۱۳۷۷ با ۱۵۰۰کیلومترمربع سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که در کمتر از سه دهه، سه چهارم از وسعت دریاچه کاسته شده است. دولتی‌ها می‌گویند دریاچه احیا شده است. یکی از نمایندگان مجلس هم عنوان کرده که راه ۲۰ساله احیای دریاچه ارومیه در۳سال طی شده است. با این حال سروش طالبی نظر دیگری دارد.

او می‌گوید: زمانی که دولتی‌ها می‌گویند دریاچه احیا شده به دو مورد اشاره می‌کنند. اولین آن‌ها این است که امروز بخشی از وسعت دریاچه پر آب شده است. در همین زمینه هم تصاویر و فیلم‌هایی از بخش پرآب دریاچه مانند بخش پل میان گذر را شاهد گرفته و آن‌ها را نمونه‌ای از احیا عنوان می‌کنند.

با این حال باید در نظر داشت که در ۲ ماه اردیبهشت و خرداد هر سال چنین وضعیتی را شاهد هستیم که آب بالا می‌آید و این محدوده به زیر آب می‌رود؛ بنابراین امسال اتفاق جدیدی نیفتاده که آن را احیای دریاچه بنامیم. نکته دومی که طالبی به آن اشاره می‌کند به تراز آب دریاچه مربوط است. در دو، سه سال گذشته این تراز نزولی بود و امسال روند صعودی را طی کرده است.

او می‌گوید: ممکن است این روند به عنوان موفقیت ارزیابی شود. با این حال گرچه تراز نسبت به سال گذشته بالاتر بوده است، ولی این به معنای برطرف شدن خشکی دریاچه یا تغییر شرایط بنیادین آن نیست. چرا که از میان تمامی سالیان گذشته، امسال پس از پارسال دومین رکورد پایین بودن تراز دریاچه ثبت می‌شود.

خساست در تخصیص حقابه

در سال‌های قبل تراز دریاچه پایین می‌رفت و امسال این روند اتفاق نیفتاد، آیا همین موضوع دلیلی برای احیا نیست؟ این پژوهشگر حوزه آب پاسخ می‌دهد: دلیل مهمی که باعث شد روند کاهش تراز را نداشته باشیم به مساحت اندک دریاچه برمی گردد، وقتی مساحت دریاچه کاهش پیدا می‌کند، حجم تبخیر از آن هم کم می‌شود؛ بنابراین برای اینکه تراز دریاچه طی یکسال ثابت بماند، کافی است آب کمتری از گذشته وارد آن شود تا جبران کننده تبخیر یکساله دریاچه باشد.

در حال حاضر مساحت دریاچه و حجم آب اندک است و دریاچه در یک تراز بسیار پایین تری از گذشته به ثبات رسیده است. در سال جاری سد‌های بوکان، مهاباد و ... پر از آب هستند. با این حال به گفته طالبی دولت برای رهاسازی آب به سمت دریاچه خساست به خرج داده است. او می‌گوید: با وجود عدم رهاسازی آب به سمت دریاچه، به واسطه بارندگی‌های خوب سال جاری و کاهش تبخیر سالانه به دلیل مساحت محدود، وضعیت دریاچه بهبود یافته است.

این پژوهشگر حوزه آب می‌افزاید: نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد به واژه «احیا» برمی گردد. ما تعریف استانداردی نداریم که بر اساس آن بگوییم دریاچه احیا شده است. برای سده‌ها و بیش از آن، مردم حاشیه دریاچه در آن منطقه کشاورزی می‌کردند و به تبع آن در حوضه آبریز دخل و تصرف می‌کردند؛ بنابراین دریاچه هزاران سال است که انسانی شده است. از این‌رو وقتی از احیا صحبت می‌کنیم باید توجه کنیم که ما درباره یک مفهوم طبیعی صحبت نمی‌کنیم.

در واقع خود طبیعت برای ما تعیین نمی‌کند دریاچه احیا شده دقیقا چه شرایطی دارد. بلکه تعریف احیا حاصل یک انتخاب انسانی است. اینکه ما تصمیم بگیریم از میزان منابع آب حوضه آبریز، چه مقدار را صرف مصارف انسانی کنیم و به چه مقدار باقی‌مانده‌ای اجازه بدهیم که به دریاچه برسد.

تغییر اقلیم و افزایش مصرف آب بلای جان دریاچه

اگر دلایل خشکی دریاچه را به چهار بخش سدسازی بی‌رویه، احداث آزادراه، استفاده بی رویه از حوضه آبریز و خشکسالی مرتبط بدانیم، کدام عامل بیشترین تاثیر را دارد؟ طالبی می‌گوید: ما با دو دسته دلایل مواجهیم؛ تغییر اقلیم و افزایش مصرف آب! این دو عامل از هم جدا نیستند و نمی‌توان به راحتی آن‌ها را از هم تفکیک کرد. چرا که تعیین میزان تاثیر تغییر اقلیم بر وضعیت دریاچه، بستگی به نحوه مصرف انسانی هم دارد.

مثلا وقتی ما کشت محصولات بهاره بیشتری داشته باشیم، افزایش دما موجب افزایش تبخیر و تعرق گیاه خواهد شد. تغییر اقلیم ممکن است از طریق کاهش بارش و افزایش دما بر دریاچه ارومیه تاثیر بگذارد. کاهش بارش میزان ورودی آب به حوضه را کاهش می‌دهد و افزایش دما نیز تبخیر و تعرق را در زمین‌های کشاورزی و مراتع و خود دریاچه افزایش می‌دهد و مصارف بیش از گذشته می‌شوند.

سطح کشت از دیگر مولفه‌های اثرگذار از نظر این پژوهشگر حوزه آب است. او توضیح می‌دهد: افزایش کشاورزی در کنار تغییر اقلیم باعث افزایش بهره‌برداری از منابع آبی زیرزمینی و رودخانه‌ها شده و ورودی آب دریاچه را کاهش داده است.

سدسازی تنها عامل بحران دریاچه ارومیه نیست

برخی از سدسازی‌های بی‌رویه به عنوان مهم‌ترین دلیل خشک شدن دریاچه صحبت می‌کنند. طالبی درباره این مولفه می‌گوید: سدسازی به تنهایی عامل اثرگذار نیست. سد‌ها آب سیلابی ورودی به دریاچه را قابل مدیریت می‌کنند و همین امر به توسعه کشاورزی و سایر مصارف می‌انجامد که در نهایت باعث بدتر شدن شرایط دریاچه می‌شود. او اضافه می‌کند: کشاورزی گسترده آن‌هم کشت محصولات پرآب بر باعث شده آب کمتری به دریاچه برسد.

این عامل مهم‌ترین دلیلی است که دریاچه ارومیه به این شرایط دچار شود. اگر بخواهیم به شکل تقریبی میزان آب در حال حاضر را برآورد کنیم، پاسخ این پژوهشگر حوزه آب این است که اگر چه ممکن است اکنون حدود نیمی از دریاچه آب دار شده باشد، ولی با افزایش تبخیر در فصول گرم سال در اواخر مهر ماه تنها لکه‌های کوچک آبی مانند سال پیش باقی می‌ماند.

او در این باره که آیا تغییر الگوی کشت می‌تواند دریاچه را نجات دهد، می‌گوید: حتما جایگزینی محصولات آب‌بر با محصولاتی که مصارف آبی کمتری دارند کمک کننده است،، اما در عین حال مهم‌ترین موضوع مساحت زیر کشت رفته است.

طالبی اضافه می‌کند: برخی این گزاره را مطرح می‌کنند که با سیاست خرید تضمینی گندم باغات سیب با این محصول جایگزین شده است، اما در عمل به نظر نمی‌رسد چنین رویه‌ای شکل گرفته باشد، تنها در مواردی باغ‌هایی که رقم خوبی از سیب را ندارند ممکن است به سمت کشت گندم بروند، زیرا به لحاظ صرفه اقتصادی، سیب درآمد بیشتری از گندم نصیب کشاورز و باغدار می‌کند.

به علاوه شاهدیم که در زمین‌های کشاورزی پس از برداشت گندم و جو، ذرت و گوجه یا سایر صیفی جات کاشته می‌شود که موجب می‌شود مصرف آب آن مزرعه از باغات سیب نیز بیشتر باشد، بنابراین حتی در صورت تخریب باغ‌های سیب، کاهش مصرف آب با کشت‌های آب‌بر را شاهد نخواهیم بود.

انتقال آب جوابگو نیست

او درباره تاثیر خشکی دریاچه ارومیه بر صنعت توریسم می‌گوید: گردشگری در این منطقه شکننده است. درست است که ما در حاضر توریست‌هایی را برای مشاهده دریاچه داریم، اما از یکی، دو ماه دیگر که روند خشکی آغاز شود، گردشگری با انگیزه دریاچه ارومیه هم به محاق خواهد رفت.

۶‌هزار میلیارد تومان برای احداث ۳۶کیلومتر کانال که آب را از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه برساند هزینه شده است. گروهی معتقدند به جای صرف چنین هزینه‌ای برای انتقال آب می‌شد کار‌های ترویجی انجام داد.

طالبی می‌گوید: در این باره که این رقم بالاست و می‌توان با آن کار‌های دیگری انجام داد، شکی نداریم. با این حال به نظر می‌رسد این کار از نظر مدیران نقدتر از سایرین بوده است. اما این موضوع به این معنا نیست که ما لیست مشخصی از اقدامات قابل اجرا با اثربخشی تضمین شده داشته ایم که به راحتی می‌شد در آنجا هزینه کرد و نتیجه گرفت.

انجام فعالیت‌های مدیریت تقاضا نیاز به ظرفیت بالای دولت دارد و نیازمند در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی، سیاسی و... است. دولت‌ها معمولا ترجیح می‌دهند سراغ چنین کار‌هایی نروند. هرچند بدون انجام آن‌ها انتظار تعدیل مسائل آب در مقیاس سرزمین ایران نیز خیال‌پردازی است.

ما نهایتا برای تعداد بسیار محدودی منطقه می‌توانیم پروژه انتقال آب اجرا کنیم. حتی اگر به فرض محال این انتقال‌ها اثرات مثبت بلندمدتی داشته باشد، نسبت به حجم مسائل آبی که گریبانگیر آبخوان ها، رود‌ها و تالاب‌ها شده است، هیچ خواهد بود.